Los Angeles 12 gündür yanıyor.Bu süreçte yerel yönetim mi suçluydu, yangın vanalarında su olsa yangınlar söner miydi bir sürü sosyal medya tartışması atlattık. Hiç beklemediğimiz arkadaşlarımız bile yapay zekayla oluşturulmuş görselleri, örneğin Holywood sembolünün yanması gece 12 “bu gerçek mi” diye gönderdi bazen. Bazı arkadaşlarımız yangının gerçek olup olmadığını sorguladı.
Şimdi hazırsanız başlıyorum.
Durumu özetleyerek başlamak istiyorum. Los Angeles çevresindeki yangınlardan küçük olanları söndürüldü. Ancak 19 Ocak Pazar en büyük yangınlardan ikisi hala devam ediyor. Palisades yangının sadece %49’u ve Eaton yangının %73’i söndürülebildi.
Kaliforniya için yangın yeni bir sorun değil, kayıtlara göre yılda ortalama 8 bin yangın çıkıyor. LA yangını da Kaliforniya’daki en büyük veya en uzun yangın değil.
- Kaliforniya’daki en büyük yangın Complex yangını olarak tarihe geçti. Ağustos 2020’de 1 milyon akre alan yandı 1 akre yaklaşık 0,4047 hektar eşit.
- İkinci en büyük yangın ise Dixie yangını. Temmuz 2021’deki yangında 963bin akre, neredeyse 1 milyona yakın alan yandı.
- Los Angelesta’ki yangında ise şimdiye kadar 40bin akre alan yandı. Bu diğer iki yangına kıyasla görece küçük bir yangın. Ancak yangının ne kadar büyük olduğunun tek göstergesi yanan alan büyüklüğü değil. LA yangını büyük yapan neden kentsel alanlara verdiği hasar. Complex yangını 935 yapıya, Dixie yangını 1.300 yapıya hasar verirken; Los Angeles yangınının şimdiye kadar 12binden fazla yapıya zarar verdiğinden bahsediliyor. Önceki yangınlarda can kaybı 1er kişiyle sınırlı iken, Los Angeles yangınında şimdiye kadar 27 can kaybı yaşandı ve kayıp insanlar var. Bu bakımdan Los Angeles yangını Kaliforniya eyaletindeki en yıkıcı ve en trajik sonuçlara neden olan yangın.
Saydığım yangınların başlaması sebepleri arasında yıldırım düşmesi, elektrik şebekesi kaçağı, kundaklama ve insan faktörü var. İnsan faktörü, bazen ormana bir cam bırakmak kadar basit gözüken ancak ölümcül bir neden olabiliyor. Los Angeles yangının çıkış sebebi henüz kesinleştirilemiyor. Ancak çıkış sebebinin elektrik kaçağı veya kundaklama olabileceği konuşuluyor.
Yangının kış döneminde nasıl çıktığı ise çok konuşuldu. Cal-Fire listesindeki en büyük 20 yangının 19’u en sıcak aylarda Temmuz’dan Ekime kadar olan aylarda çıkmış. Ancak bunlardan bir tanesi Los Angeles yangını gibi kış sezonunda çıkmış o da Thomas Yangını.
Kışın çıkan yangın? Ben bu konuyu biraz daha araştırmak istedim.
…
Tarihlerimiz 2016 senesini gösteriyor. Kaliforniya 2011’de başlayan ciddi bir kuraklık döneminden nihayet çıkmış durumda. 2016-2017 adeta su yılı, Kaliforniya rekor seviyede yağış alıyor. Kaliforniyayı çeviren Sierra dağlarına o sene yaklaşık 241 cm yağış düşüyor. Bu kaliforniya tarihinde bir rekor. Bu rakam da Rize gibi bir şehrin yıllık yağış miktarıyla neredeyse aynı. Bu yoğun yağışlar, Kaliforniyayı çevreleyen dağlarda kar birikimini artırıyor ve eyaletteki rezervuarları dolduruyor. Harika haber değil mi?
Ancak, sonrasında hiç beklenmeyen birşey oluyor. 2017 kışının ortasında Aralık’ta Kaliforniya’da Thomas Yangını başlıyor. Yangın 4 Aralık 2017’de başlıyor, Ventura ve Santa Barbara’yı etkiliyor. Söndürme çalışmaları TAM 5 hafta sürüyor ve tarihler 12 Ocak 2018’i gösterdiğinde yangın ancak kontrol altına alınabiliyor. Yapılan kapsamlı soruşturmanın sonunda Ventura İlçesi İtfaiye Departmanı yangını başlatan nedenin
“yüksek rüzgarlar sırasında elektrik hatlarının birbirine temas etmesi” olduğu sonucuna ulaşıyor.
Yüksek rüzgarlar sırasında. Ne her nasılsa çok yağışlı geçmiş bir sonrabaharın sonrasında. Hem de kışın ortasında. Çok ilginç…
- Thomas yangını pek çok açıdan Los Angeles yangınıyla birebir benziyor. Güney Kaliforniya’da yer alan los Angeles’ın da önceki sonbahar dönemleri çok yağışlı geçmişti.Öyle ki bu dönemde Los Angeles’a 133 cm yağmur yağmıştı.
- Her iki yangında da aşırı yağışın ardından çok sıcak bir yaz yaşandı. Thomas yangının öncesinde Temmuz sıcaklıkları ortalamanın 2.22°C derece ( 4 Fahrenheit) üzerindeydi. Los Angeles yangın öncesindeki Temmuz ayı Kaliforniya tarihindeki kaydedilen en sıcak yaz oldu. Sıcaklıklar ortalamanın yaklaşık 3.89°C derece (7 Fahrenheit) üzerindeydi.
Tam olarak ne olduğunu görsel olarak açıklamam gerekirse:
- Her iki kış yangının da öncesi bir yağmur sezonu geliyor.
- Rekor seviyedeki yağmurlar bitki örtüsünü bol bol büyütüyor.
- Arından gelen aşırı dereceki sıcak yaz sezonu, bu büyüyen bitki örtüsünü adeta bir çıra haline getiriyor.
- Her iki yangının da öncesinde sonbahardan itibaren yağmurlar kesiliyor ve kışın yağışı gerçekleşmiyor.
- Ve ardında Santa Ana rüzgarları geliyor. Hayatında en az bir kez yangını deneyimleyen varsa çok iyi bilir; rüzgarların şiddeti ve taşıdığı nem bir yangının nasıl büyüyeceğini belirleyen en önemli şeydir.
Santa Ana Rüzgarları
Santa Ana rüzgarları 5 bin yıldır bilinen ve bölgenin karakteristiği bir rüzgar. Bu rüzgarlar, sonbaharda başlayıp Aralık ayında zirve yapıyor ve ilkbahara kadar sürüyor. Normalde okyanustan gelen ve kaliforniya kıyılarını nemlendiren bahar rüzgârların bütün etkisini tersine çeviriyor. Sıcak, kuru ve çölü andıran hava koşulları ortaya çıkıyor.. İnsanlar ciltlerinin kuruluktan tahriş olduğunu hissediyor, bitkiler anında kurumaya başlıyor (videodan al: ı tahriş eden kurutukta olarak tanımlıyor). E haliyle yangın riski de artıyor.
İnsanlar için bu his o kadar sinir bozucu ki ona Şeytan rüzgar adı da vermişle. Ve rüzgarın insanları nasıl çıldırttığı üzerine kısa filmler de yapmışlar.
Ağaç deviren hızlı ve sert Santa Ana rüzgarlarının hızları saatte 160 km’ye kadar ulaşabiliyor. Zira Thomas yangınında santa Ana rüzgarının hızının saate 160 kilometreye, Los Angeles yangınında ise saatte 120 kmye kadar ulaştığı kaydedilmiş. Alanın uzmanlarına göre, Santa Ana yangının bir tadan onu hiçbir zaman unutamıyor.
Bölgenin ne kadar nemsiz ve yanmaya elverişli olduğunu bu pembe sıvıdan da anlayabiliriz aslında. Bu pembe sıvı veya köpük bir tür yangın geciktirici. su, gübre ve kimyasallardan oluşuyor. Yanma riskli bölgelere sıkılarak buraların yanmaması için çabalanıyor. Renginin pembe olmasının sebebi, alanı işaretleyip sıvının tam olarak nereye püskürtüldüğünü anlamak için.
Funda Konuşuyor Youtube kanalı video metinleri sayfasına dönmek için burayı tıklayın: https://altx.earth/funda-konusuyor/