Tavalar Beynimizde: PFAS Kimyasallarının Kalıcı Tehdidi

Buffalo Üniversitesi’nde, aralarında Türk bir araştırmacının da bulunduğu bir ekip tarafından yapılan ve Kasım 2024’te duyurulan araştırma, insan sağlığını ciddi şekilde tehdit eden PFAS (Perfluoroalkyl and Polyfluoroalkyl Substances) adlı kimyasalların insan beyninde birikebileceğini ortaya koydu. Araştırmada, 11 farklı beyin dokusunda PFAS izine rastlandı. Bu bulgu, PFAS’ın vücutta tahmin edilenden çok daha uzun süre kalıcı olabileceğini gösteriyor.

Kalıcı Kimyasallar Nedir?

PFAS, günlük hayatta sıkça karşılaşılan ve “sonsuz kimyasallar” olarak bilinen bir kimyasal gruptur. Bu maddeler, su, yağ ve ısıya karşı dayanıklı yapıları nedeniyle mutfak gereçlerinden gıda ambalajlarına, tekstil ürünlerinden yangın söndürme köpüklerine kadar pek çok üründe kullanılır. Ancak, bu dayanıklılık aynı zamanda çevrede ve insan vücudunda birikmelerine de neden olur.

PFAS, hemen toksik etkilere neden olmamakla birlikte, günlük maruziyetimizin sürekli olması, uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği anlamına geliyor. Buffalo Üniversitesi’nden Dr. Atilla-Gökçümen, “PFAS’a neredeyse her gün maruz kalıyoruz. İçme suyundan gıda ambalajlarına kadar birçok noktada bu kimyasallarla karşılaşıyor ve bunun farkına bile varmıyoruz,” diyor.

PFAS Nerelerde Bulunur?

PFAS, günlük yaşamda karşılaşılan birçok üründe yer alır:

• Yapışmaz Tavalar ve Mutfak Gereçleri: Teflon kaplama ürünlerde yaygın olarak kullanılır.
• Gıda Ambalajları: Özellikle yağ geçirmez kaplamalarda bulunur.
• Su Geçirmez Kumaşlar: Outdoor giyim ve tekstil ürünlerinde yaygındır.
• Yangın Söndürme Köpükleri: Endüstriyel alanlarda kullanımı sıkça görülür.

PFAS’ın Sağlık Üzerindeki Etkileri

Araştırmada, PFAS’ın sinirsel iletişim süreçlerini etkileyebileceği ve nörodejeneratif hastalıklarla ilişkili olabileceği vurgulandı. Dr. Atilla-Gökçümen, PFAS’ın hücresel süreçleri nasıl etkilediğinin incelenmesinin, bu kimyasalların uzun vadeli etkilerini anlamada önemli bir adım olduğunu belirtiyor.

PFAS, çevremizdeki bitkilerden toprağa, su kaynaklarından hayvanlara kadar her alanda birikiyor ve bu birikim insan sağlığı için doğrudan bir tehdit oluşturuyor.

PFAS’tan Nasıl Korunabilirsiniz?

PFAS maruziyetini azaltmak için aşağıdaki adımları uygulayabilirsiniz:

1. Yapışmaz Kaplamalı Ürünlerden Kaçının: Seramik ya da paslanmaz çelik tencere ve tavaları tercih edin.
2. Su Filtreleri Kullanın: Aktif karbon filtreleri, PFAS’ı içme suyundan arındırabilir.
3. Ambalajlı Gıdalardan Uzak Durun: Özellikle yağ geçirmez fast food ambalajlarından kaçının.
4. Farkındalık Yaratın: PFAS içeren ürünlerin kullanımını azaltarak talebi düşürebilirsiniz.

Kalıcı Kimyasalların Etkileri

PFAS, vücutta uzun süre birikerek çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu maddelerin insan beyninde birikmesi, sinir sistemi üzerinde bilinmeyen uzun vadeli etkiler yaratabilir. Araştırma, çevremizdeki kimyasal tehlikelerin daha yakından incelenmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatıyor.

Kaynaklar:

1. https://scitechdaily.com/forever-chemicals-in-the-brain-new-study-exposes-silent-invasion/
2. Investigating the Mechanism of Neurotoxic Effects of PFAS in Differentiated Neuronal Cells through Transcriptomics and Lipidomics Analysis” by Logan Running, Judith R. Cristobal, Charikleia Karageorgiou, Michelle Camdzic, John Michael N. Aguilar, Omer Gokcumen, Diana S. Aga and G. Ekin Atilla-Gokcumen, 27 November 2024, ACS Chemical Neuroscience. https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acschemneuro.4c00652
3. Ana görsel: https://www.soc.tas.edu.au/pfas-chemicals/